Các bạn đọc yêu quí!
Nhà văn lớn của nước Nga ở thế kỉ 20 - Mắc xim Gorki đã từng nói : “Sách mở ra trước mắt tôi những chân trời mới”
Với tôi, câu nói đó chưa bao giờ đúng hơn thế khi tôi đọc tập thơ: “ Góc sân và khoảng trời” của nhà thơ Trần Đăng Khoa.
Trần Đăng Khoa sinh năm 1958, tại xã Quốc Tuấn, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. Nơi đây chính là “góc sân và khoảng trời” bình yên và đầy ắp kỉ niệm của nhà thơ. Nhà thơ Trần Đăng Khoa đã từng được mệnh danh là “thần đồng thơ”, “nhà thơ của thiếu nhi”, được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Nhà nước đợt I về Văn học nghệ thuật năm 2001 cho ba tập thơ “Góc sân và khoảng trời”, “Bên cửa sổ máy bay” và “Thơ Trần Đăng Khoa 1966-2000”.
Tập thơ “ Góc sân và khoảng trời” được xuất bản lần đầu tiên vào năm 1968, khi nhà thơ vừa tròn 10 tuổi và theo năm tháng đã trở thành món ăn tinh thần với biết bao thế hệ trẻ Việt Nam. Tập thơ hôm nay tôi muốn giới thiệu đến quý thầy cô và các bạn là một ấn phẩm của nhà xuất bản văn học được biên tập lại vào năm 2014 với 222 trang, khổ nhỏ nhắn xinh xắn 13 x 20.5cm. Sự hấp dẫn của cuốn sách được thể hiện ngay ở trang bìa. Đó là bìa sách cứng được in màu với hình ảnh một cậu bé, người phụ nữ làng quê cùng những con vật bình dị nơi làng quê Việt Nam.
Cuốn sách như quyển sổ tay nhỏ với hơn 200 bài thơ là những trang kí ức của tác giả thời thơ ấu. Ở đây, hồn thơ trong “Góc sân và khoảng trời” có sự xôn xao trong từng câu chữ. Tuổi thơ ấy gắn bó mật thiết với miền quê, nơi nhà thơ sinh ra và lớn lên. Vì thế, chúng ta bắt gặp một thế giới tự nhiên tràn ngập và đáng yêu qua cặp mắt nhìn cuộc sống non xanh, đẹp đẽ và trong veo ấy. Bài thơ đầu tiên của “chú bé Khoa” chính là bài “Con bướm vàng”. Hôm đó nhà thơ đang ngồi nấu cơm thì thấy một con bướm bay qua cửa bếp, “bé Khoa” liền nghĩ ngay đến thể thơ ba chữ để viết ra được hình con bướm bay
Con bướm vàng
Con bướm vàng
Bay nhẹ nhàng
Trên bờ cỏ
Em thích quá
Em đuổi theo
Nó vỗ cánh
Vút lên cao
Em nhìn theo
Con bướm vàng
Con bướm vàng…
Lời thơ rất hồn nhiên, mộc mạc như lời kể chuyện nhưng lại diễn tả đúng tâm trạng của trẻ thơ. Con bướm hiện lên “nhẹ nhàng” nổi bật “trên bờ cỏ” khiến cho chú bé thích thú, tò mò muốn đuổi theo quan sát. Ước muốn có đôi cánh để bay vút lên trời cao, thỏa sức ngắm nhìn thế giới xung quanh cùng cánh bướm vàng.
Thế giới trong thơ Trần Đăng Khoa chỉ quanh quẩn với những loài vật, vầng trăng, cây dừa, lũy tre hay là đàn trâu đang gặm cỏ, dòng sông Kinh Thầy, cánh cò chớp trắng...mà sao sinh động lạ lùng.
Góc sân nho nhỏ mới xây
Ngày ngày em đứng nơi này em trông
Thấy trời xanh biếc mênh mông
Cánh cò chớp trắng trên sông Kinh Thầy
Trong mỗi bài thơ cậu bé Khoa viết, các sự vật hầu như được nhân cách hóa trở thành những bạn bè thân thiết không thể rời xa. Điều đặc biệt là tất cả đều nằm trong tầm nhìn của đôi mắt trẻ thơ. Mỗi bài thơ Trần Đăng Khoa viết đều gắn bó với kỉ niệm tuổi thơ của tác giả. Trong tập thơ có rất nhiều bài quen thuộc với mỗi chúng ta như bài: “Vườn em”, “Nghe thầy đọc thơ”, “Ò…ó… o”, “ Khi mẹ vắng nhà”, “Cây dừa”, “Trăng ơi từ đâu đến”, “Hạt gạo làng ta”... Đọc bài thơ “ Buổi sáng nhà em” tôi không khỏi bật cười vì sự ngộ nghĩnh qua những câu thơ:
Mụ gà cục tác như điên
Làm thằng gà trống liên thiên một hồi
Cái na đã tỉnh giấc rồi
Cu chuối đứng vỗ tay cười vui sao
Trong tập thơ tôi đặc biệt ấn tượng với bài thơ “Mẹ ốm”
Mọi hôm mẹ thích vui chơi
Hôm nay mẹ chẳng nói cười được đâu
Lá trầu khô giữa cơi trầu
Truyện Kiều gấp lại trên đầu bấy lâu
Các bạn có biết không khi viết bài thơ này tác giả chỉ 9, 10 tuổi nhưng khiến chúng ta thật xúc động vì tình yêu thương, sự thấu hiểu của người con dành cho người mẹ cũng như là những vất vả, cực khổ mà mẹ phải gánh chịu. Mẹ đã phải hi sinh rất nhiều
Vì con mẹ khổ đủ điều
Quanh đôi mắt mẹ đã nhiều nếp nhăn
Cả cuộc đời của mẹ là dành cho con, mong cho con có được giấc ngủ, cái ăn cái mặc đủ đầy. Bài thơ khiến tôi nhận ra rằng mình phải yêu thương cha mẹ nhiều hơn, hãy luôn bày tỏ sự biết ơn bằng cách sống hiếu thảo, để đền đáp lại công ơn sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ.
Còn trong bài thơ: “ Đêm Côn Sơn”, mỗi câu chữ nhà thơ đều sử dụng với ý tứ sâu xa mà tinh tế khiến người đọc đi từ ngỡ ngàng đến kinh ngạc:
Tiếng chim vách núi nhỏ dần
Rì rầm tiếng suối khi gần khi xa
Ngoài thềm rơi chiếc lá đa
Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng
Chỉ một chữ thôi cũng đã tạo nên thần thái cho cả bài thơ, nghe tiếng “Rơi” nhưng lại cảm nhận được độ dày, mỏng. Cái “Mỏng”của tiếng lá đa rơi nhưng lại là độ dày của hiểu biết, độ sâu sắc của một tâm hồn nhạy cảm, tình yêu tha thiết với thiên nhiên, với quê hương, đất nước.Thật khó có thể tìm được từ nào phù hợp hơn nữa.
Đọc bài thơ “ Đánh thức trầu”, tôi khẽ cười khi bắt gặp hình ảnh một anh bạn hồn nhiên ngây thơ đang nói chuyện với giàn trầu như với một người bạn.
Tao đã đi ngủ đâu
Mà trầu mày đã ngủ
Và chỉ hái cho bà một lá trầu thôi mà cậu bé phải “ Đánh thức trầu” dậy, trình bày lý do và xin trầu cho hái. Nâng niu, yêu thương cỏ cây hoa lá đến thế là cùng!
Điều thú vị nữa khi đọc “Góc sân và khoảng trời” là tôi được đắm mình trong những trò chơi dân gian thú vị như “Đánh tam cúc” hay là “Thả diều”:
Cánh diều no gió
Sáo nó thổi vang
Sao trời trôi qua
Diều thành trăng vàng
Nhà văn Đình Kính nhận xét rằng cái cách thơ Trần Đăng Khoa đi vào lòng người cứ nhẹ nhàng, cứ thấm dần rồi làm người ta say lúc nào không biết y hệt như thứ rượu vang nho.
Nhà thơ Phạm Hổ lại nói: “Mỗi từ ngữ dùng của Trần Đăng Khoa đều chuẩn xác. Sự chuẩn xác mà chỉ ở trẻ thơ mới có khi nhìn thế giới tự nhiên xung quanh mình. Từ góc sân đến hàng cây, từ con gà, con vịt đến con cua, con cáy ngoài đồng, đều linh động bằng từ ngữ gợi tả chuẩn xác mà rất hồn nhiên trong trẻo”.
Từ góc sân nho nhỏ, từ khoảng trời trong veo của tuổi thơ ấy, không gian như rộng mở dần ra trước mắt với tình yêu quê hương, đất nước, lòng căm thù giặc, là nỗi buồn chân thật trước những mất mát của chiến tranh trong khi thầy giáo đi bộ đội.
Thầy ngồi ghế giảng bài
Xếp cạnh bàn đôi nạng gỗ
Một bàn chân đâu rồi
Chúng em không rõ…
Bài thơ “Bàn chân thầy giáo” khiến người đọc thật cảm động về tình thầy trò và lòng yêu nước của con người Việt Nam thời kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Trong chiến tranh, bom Mỹ dội xuống làm trường sập, mặt bảng đen lỗ chỗ, thầy ra trận vì các em thơ, vì những bài học không còn bị tiếng bom làm cho dang dở. Khi bị mất một bàn chân và không thể tiếp tục cầm súng, thầy quay trở lại cầm phấn khiến ta không khỏi xót xa:
Bàn chân thầy gửi lại Khe Sanh
Hay Tây Ninh, Đồng Tháp
Bàn chân đạp xuống đầu lũ giặc
Cho lẽ sống làm người
Thế hệ trẻ chúng ta được sống trong thời kì hòa bình, bên những người thân yêu cũng đừng vội quên đi những năm tháng chiến tranh đau thương. Hãy gắng rèn luyện, phấn đấu để gặt hái được những thành công trong học tập, chứng tỏ tình yêu với quê hương, đất nước.
Những điều lớn lao, cao cả luôn ở ngay giữa những thứ dung dị, bình thường trong những bài thơ của Trần Đăng Khoa. Đó là nét đẹp của một hồn thơ trong sáng, rộng mở . Đọc bài thơ “ Ảnh Bác Hồ” tôi hiểu được cậu bé Khoa nói riêng và các cháu thiếu niên nhi đồng yêu kính Bác Hồ đến nhường nào:
Nhà em treo ảnh Bác Hồ
Bên trên là một lá cờ đỏ tươi
Ngày ngày Bác mỉm miệng cười
Bác nhìn các cháu vui chơi trong nhà
Ngoài sân có mấy con gà
Ngoài vườn có mấy quả na chín rồi
Em nghe như Bác dạy lời
Cháu ơi đừng có chơi bời đâu xa
Trồng rau, quét bếp, đuổi gà
Thấy tàu bay Mỹ nhớ ra hầm ngồi
Bác lo bao việc trên đời
Ngày ngày Bác vẫn mỉm cười với em
Trong tập thơ còn rất nhiều bài thơ hay như “Con cò trắng muốt”, “Mưa”, “Nói với một con gà mái”…đã được rất nhiều thế hệ trẻ em yêu thích.
Thơ của Trần Đăng Khoa tự nhiên, tự nhiên như cuộc sống vốn thế, là tất cả những gì diễn ra hàng ngày dưới con mắt của một cậu bé, rất gần gũi, dung dị nhưng cũng rất tinh tế. Đọc “Góc sân và khoảng trời”, tôi như thấy mình được ở đó, được ngắm “ Ông trời nổi lửa đằng đông”, được nhìn cánh đồng lúa bát ngát và tự hào về “ Hạt gạo làng ta”, được
cảm nhận “Hương đồng thơm trong túi”, được nghe tiếng võng tre kẽo kẹt trưa hè, tiếng mưa ù ù như xay lúa… cùng muôn vàn cung bậc cảm xúc khác. Nếu đọc tập thơ này, tôi tin chắc bạn sẽ học được cách bộc lộ cảm xúc qua từng câu chữ, qua sự quan sát tinh tế , sự liên tưởng, cách sử dụng từ ngữ, cách sử dụng các biện pháp nghệ thuật khi miêu tả và kể giống như tôi đang cảm nhận thấy.
Cảm ơn nhà thơ Trần Đăng Khoa với hồn thơ trong veo đã cho tôi thêm yêu gia đình, yêu quê hương, đất nước mình hơn. Mỗi bài thơ là một bài học về đạo đức mà nhà thơ muốn gửi gắm. Chắc chắn đây sẽ là cuốn sách “gối đầu giường”, đi cùng năm tháng của biết bao thế hệ thiếu nhi Việt Nam. Các bạn hãy cùng tìm đọc “Góc sân và khoảng trời” để cảm nhận cái hay cái đẹp của thơ Trần Đăng Khoa nhé!
Nguyễn Khánh Toàn - Học sinh lớp 6D năm học 2021-2022