Cảm xúc của robot
(Truyện Khoa học viễn tưởng)
Năm 2158 là thời kì hoàng kim của ngành robot khi con người ta đã có thể phát minh được những con robot giống y chang người thật và cấy cảm xúc của con người lên nó. Khi đó, robot sẽ lo tất cả các công việc như: thu ngân, quản lý, công nhân và những công việc nặng nhọc,… Con người lúc ấy không cần lo những chuyện vặt vãnh nữa, họ chỉ cần tận hưởng cuộc sống và làm những công việc mà robot không thể xử lý nổi. Nhưng, ngay cả ở thời kì hoàng kim, những con robot này vẫn bị khắc chế bởi nước. Chính điều này đã làm cho các nhà khoa học, nghiên cứu đau đầu rất nhiều.
Ở một phòng nghiên cứu trung tâm thành phố, tôi – một robot mang thân hình của một cô gái trẻ ra đời. Trước khi có ý thức, tôi đã phải trải qua nhiều cuộc lập trình, cấy ghép, lai tạo khác nhau. Khi ra khỏi chiếc lồng kính, nơi đã giam giữ tôi bấy bao lâu nay, vị tiến sĩ già đã ra và kiểm tra trạng thái của tôi một lúc. Sau đó, ông ta thực hiện một thao tác nào đó lập tức khiến tôi ngất lịm đi. Đến khi tỉnh dậy, tôi không biết nơi này là đâu, không biết tôi là ai cũng như ý nghĩa việc tôi được tạo ra. Bất chợt, một nhiệm vụ được gửi đến tôi, từ giờ, tôi sẽ là một nhân viên của tiệm giặt này và có tên là Sophia. Mọi chuyện sảy đến đột ngột, nhưng bản thân tôi lại làm việc như thể đã rất thành thục vậy. Nụ cười tôi luôn nở trên môi và hăng hái lạ thường. Nhìn những robot nữ xung quanh, tôi thấy rằng, họ cũng giống như tôi, đều nở nụ cười và lao đầu vào làm việc. Cứ thế, thời gian trôi qua hai tháng, robot chúng tôi đều hấp thu năng lượng Mặt trời nên không bao giờ sợ hết điện, nếu có thì chỉ cần ra nắng một tí là lượng pin lại đầy như ban đầu. Vì vậy, bọn tôi làm việc quần quật bất kể ngày đêm. Cho đến mãi về sau, tôi mỡi nhận ra là bản thân đã làm việc quá sức.
Hôm nọ, khi cho đồ và máy giặt tự động, tôi không may bị dính nước ở cánh tay phải. Lần đầu trong đời, tôi cảm thấy run rẩy và sợ hãi. Tôi bối rối khi một thứ gì đó rất lạ và mới mẻ đang liên tục trào dâng trong tôi. Tôi đã xuất hiện một cảm xúc mà không hề được lập trình trước – sự sợ hãi. Robot chỉ được phép có cảm xúc hạnh phúc, vì thế, chúng sẽ không làm loạn, suy nghĩ tiêu cực hay có ý chí để thoát khỏi tầm kiểm xoát. Vậy mà giờ, tôi lại… Tôi ngồi thụp xuống sàn, ôm chặt lấy đầu. Tại sao tôi lại cảm thấy như vậy? Tôi là một robot, được tạo ra để phục vụ con người, vậy mà lại sợ nước? Những cảm xúc này thật lạ lẫm và đáng sợ. Tôi cố gắng kìm nén chúng, nhưng càng cố gắng, tôi cảm thấy mình như sắp vỡ tung. Hàng loạt thông báo lỗi nảy lên liên tục trong hệ thống điều khiển của tôi. Tôi vừa tức giận, vừa không hiểu sao bản thân lại tức giận. Đây cũng là lần đầu tiên, tôi cảm thấy mệt mỏi khi mọi chuyện đang đi quá xa so với dự tính. Tôi choáng váng, và rồi, mọi thứ xung quanh tối dần đi. Tôi đã tắt nguồn chính bản thân mình. Dù đã ngất lim, tôi vẫn không thể hiểu được chuyện gì đã xảy ra, mọi thứ lúc đó đã vượt ngoài sự tính toán của một con robot hiện đại. Tôi sợ hãi, tức giận, bối rối mà cũng không hiểu vì sao bản thân lại làm như vậy. Trước đây, tôi luôn tươi cười và nói chuyện rất ngọt ngào với mọi người. Lúc ấy, tôi thấy thế giới của tôi như một màu hồng và hạnh phúc khi được như vậy. Nhưng giờ khi nhớ lại, tôi chỉ cảm thấy lúc ấy thật mệt mỏi và buồn chán. Càng nghĩ, hệ thống của tôi càng rối loạn, kể cả đã tắt nguồn, nó vẫn không ngừng kêu lỗi... Cuối cùng, tôi lại tỉnh lại, trở về bên trong chiếc lồng kính ở phòng thí nghiệm. Khi ý thức đang mơ hồ. Tôi trông thấy rất nhiều người đứng vây quanh phòng điều khiển và khu vực đang giam giữ tôi. Theo nhận xét của bản thân, tôi khẳng định rằng, đó là những nhà khoa học đã nghiên cứu và phát triển ra tôi. Họ trông có vẻ đang rất hoảng loạn, liên tục thảo luận với nhau.
Vị tiến sĩ già, Robert, người đã sáng chế ra Sophia nói với trợ lý:
- Đây quả là một kiệt tác, ta chưa từng thấy một con robot nào có những biểu hiện cảm xúc như này cả, chắc chắn phát minh này sẽ đem đến một bước tiến lớn trong sự nghiệp tạo ra robot của ta.
- Nhưng, thưa tiến sĩ, chuyện này đã vượt ngoài tầm kiểm soát cùng sự hiểu của chúng ta với robot. Theo lý thì, không thể có một con robot nào có những cảm xúc không được cấy vào cơ thể được. Ta cần phải tiêu hủy Sophia thôi. Nó quá nguy hiểm…
- Không, nó rất thú vị, ta không thích những con robot chỉ biết nghe lời răm rắp, luôn nở nụ cười và nói những lời mật ngọt sáo rỗng. Chúng không có ý nghĩa gì với ta cả. Thứ ta cần nhất là một con robot có những suy nghĩ tự chủ, những cảm xúc chân thật và đối xử với người khác một cách thật lòng.
- Thứ này quá nguy hiểm, thưa tiến sĩ. Ngày nào đó, cô ta sẽ phản loạn và đảo lộn trật tự của thế giới, robot là thứ được lập trình, được tạo ra bởi con người, chúng nên ngoan ngoãn vâng lời, không nên có những suy nghĩ riêng và khó đoán như vậy…
- Đủ rồi – Tiến sĩ Robert hằn giọng
Cậu trợ lý lập tức im bặt và sợ sệt trước khuôn mặt giận dữ của tiến sĩ.
- Ta hỏi một câu, cậu nhanh chóng trả lời ta – Ông Robert đã quá mệt mỏi khi phải cãi nhau với một trợ lý thích lí sự như vậy – Ta là chủ, hay cậu là chủ
- Dạ… ngài là chủ ạ - Cậu trợ lý lập tức im bặt sau câu nói chần chừ của mình
- Tốt, vậy cậu đừng có suy nghĩ chống lại ta nữa, ta cũng không thích có một người trợ lý luôn khắt khe vậy đâu.
Tôi lặng im bên trong buồng kính, nhìn về phía hai người đang nói chuyện có vẻ ồn ào nhất. Nhưng, lúc sau, tôi thấy vị tiến sĩ già lúc trước trông thấy tôi đã tỉnh và chầm chậm bước đến chiếc lồng kính đang giam giữ tôi. Khác lần đầu, khi ông ấy nhìn tôi với vẻ không hứng thú thì lần này, ông ta lại nở nụ cười hiền hậu về phía tôi. Nó không giống như những nụ cười của các robot mà tôi tiếp xúc hàng ngày ở tiệm giặt. Nhưng, tôi cũng không biết vì lí do nào mà tôi lại biết điều đó. “Có thể là… do linh cảm chăng”, Tôi lập tức bỏ đi thứ suy nghĩ đó, tôi là một robot được lập trình để có thể phân tích chính xác đến 100% cơ mà, sao có thể có những thứ may rủi như là linh cảm được chứ. Dù vậy, sau những biến cố tôi vừa trải qua, những cảm xúc không đáng có xuất hiện đã khiến phần nào sự phân tích chuẩn xác của tôi giảm đi rồi.
Bên ngoài, các phụ tá của ông Robert đang vô cùng khó xử khi muốn sửa chữa lại con robot Sophia. Họ vùi đầu vào những chiếc máy tính lập trình ra Sophia. Ai cũng loay hoay tìm cách xử lý sự cố, nhưng họ không thể thay đổi được bất cứ thông tin gì cả. Vì từ trong sâu thẳm của con robot, từ khi có những cảm xúc đầy tiên, nó đã trở nên tự lập, tự chủ và hiện tại đang phản đối và tự vệ trước những gì mà các phụ tá định xóa bỏ và cấy ghép vào. Khi tất cả mọi người đang lúng túng thì tiến sĩ Robert sau khi nói chuyện với trợ lý Puma liền hô lớn:
- Tất cả nghe đây, tôi cấm bất kì ai chỉnh sửa hay động vào bất cứ thứ gì về con robot đó
Cả căn phòng trong thoáng chốc liền trở lên nhốn nháo. Nhưng bằng sự uy nghiêm cùng kinh nghiệm dày dặn của mình, ông Robert ngay lập tức ổn định lại tình hình.
- Sophia là con robot do tôi chế tạo, là một sản phẩm hoàn mĩ của tôi. Đặc biệt là chính sự thông minh vượt bậc của nó đã khiến tôi bất ngờ và thích thú. Như các vị trông thấy đấy, những người đang tụ tập ở đây đều là những thiên tài, những nhà khoa học danh giá, vậy mà cũng không thể kiểm soát lại một con robot mà chính do các người đồng tâm tạo ra. Ngay cả tôi, chủ nhân và cũng là người hiểu quy trình hoạt động của nó nhất có lẽ cũng không thể kìm hãm nó lại được nữa rồi. Cho nên, hãy dừng những công việc làm vô ích cùng những suy nghĩ tiêu cực này nọ về hiện tượng này đi.
Các phụ tá lẳng lặng trước sự uy nghiêm của tiến sĩ Robert trong khi ông ta nhẹ nhàng bước đến và đặt hay lên lồng kính:
- Có vẻ, các vị ở đây đã đủ sự khôn ngoan để hiểu được vấn đề. Rồi, nếu có bất cứ chuyện gì xảy ra liên quan tới Sophia, tôi sẽ lấy danh dự của bản thân ra để xử lý. Như vậy, không biết các vị đã hài lòng chưa?
Cả phòng nghiên cứu im bặt. Ai cũng thừa biết sự cẩn thận, tỉ mỉ, suy nghĩ sâu sắc của vị tiến sĩ thiên tài của thế kỉ - Robert. Những thứ mà khiến ông ấy phải đặt danh dự của bản thân ra hầu như chưa từng xảy ra. Đến bước này, mọi người cũng không thắc mắc hay kêu ca gì thêm. Họ không dại gì động đến thứ mà tiến sĩ đã cực kì coi trọng như vậy. Kết thúc cuộc họp, ai về nhà nấy, riêng tiến sĩ ở lại, nhìn Sophia với vẻ trầm ngâm. Thật ra, ông ấy cũng cảm thấy bất an phần nào.
Con người là sinh vật đã thống trị thế giới, là “vị vua” của muôn loài. Họ vừa giúp các sinh vật khác phát triển vừa kìm hãm sự phát triển của các sinh vật. Với niềm kiêu hãnh của một “vị vua”, con người sẽ sẵn sàng tiêu diệt những mầm mống có nguy cơ lật đổ “ngai vàng” của chúng. Robot là một sản phẩm của con người, được tạo ra với nhiều khả năng vượt trội: sự nhạy bén, thông minh và sắc sảo. Thứ duy nhất khiến con người có thể kiểm soát chúng đến giờ là nhờ những thiết bị máy móc tinh vi và “cảm xúc” – thứ mà robot không có. Không phải là những cảm xúc nhân tạo, mà là cảm xúc chân thực xuất phát từ sâu thẳm trong tâm hồn. Chỉ khi có “cảm xúc”, robot mới xuất hiện những ý kiến, suy nghĩ và lập trường riêng. Tất nhiên, “cảm xúc” ấy cũng có cái lợi, nó sẽ giúp robot biết yêu thương, làm việc một cách thật lòng và biết bày tỏ các quan điểm khác nhau. Nhờ bộ óc trí tuệ của robot, ngành khoa học sẽ có những bước tiến vĩ đại. Nhưng, giống một con dao hai lưỡi, “cảm xúc” sẽ khiến robot dần dần hình thành nên lòng tham, ích kỉ, ghen tuông và nhiều những cảm xúc tiêu cực. Cuối cùng, chúng có thể lật đổ con người, thoát khỏi sự kiểm soát, gây náo loạn trên toàn thế giới…
Sự biến đổi bất ngờ của Sophia khiến Robert không thể nào không nghĩ đến cái viễn cảnh tồi tệ ấy. Ông đăm chiêu suy nghĩ, quên mất cả thời gian. Cuối cùng, đến đêm muộn, Robert mới rời khỏi phòng thí nghiệm để trở về nhà.
Phía trong lồng kính, tôi trông thấy ông tiến sĩ ngồi vật vờ bên bàn làm việc, ông không viết, không xem sổ sách và cũng chẳng làm gì hết cả. Vậy sao ông ta lại trông uể oải vậy cơ chứ? Từ lúc có “cảm xúc”, tôi cảm thấy con người thật khó hiểu. Nghĩ vậy, tôi trầm tư suy ngẫm, “cảm xúc” đã khiến tôi nảy sinh sự “tò mò”. Dù là một robot, tôi không thể lí giải được hiện tượng ấy. Tôi thoáng chốc cảm thấy bực mình. Bỗng, cánh cửa phòng nghiên cứu mở ra, bóng lưng ông tiến sĩ rời phòng thí nghiệm cứ xa dần, xa dần…
Không biết điều gì đã thúc đẩy, những tôi lại vội vã muốn thoát ra khỏi bức tường kính dày đặc này. Tôi cố gắng vùng vẫy, tìm cách trốn thoát. Có lẽ, trong tôi đang hình thành thứ mà con người gọi là: “ý chí tự do”. Tôi gào lên thật to, khởi động hệ thống phân tích và xâm nhập vào các chiếc máy tính đang điều khiển và giam cầm tôi. Tôi bật nút mở lồng kính. Uỳnh! Lồng kính chầm chậm mở ra. Tôi nhanh chóng lách qua khe hở, nhớ lại khoảnh khắc ông tiến sĩ bấm nút ra phòng thí nghiệm, tôi sao chép và thực hiện lại y nguyên. Cổng phòng thí nghiệm mở rộng. Tôi chạy ra bên ngoài bằng với “đôi chân trần”, khẩn trương rời xa phòng thí nghiệm ấy nhanh nhất có thể. Và rồi, khi tôi chạy được một con hẻm nhỏ, tôi nghe tiếng hệ thống cảnh báo hết pin. Cả ngày nay, tôi đã không nhận được tí ánh sáng Mặt trời nào, nó nhắc nhở vậy cũng phải thôi. Bịch, tiếng gục ngã vang vọng khắp con hẻm. Tôi đã sập nguồn.
Trước khi hoàn toàn mất ý thức, tôi thấy một cô bé tóc nâu, cầm trên tay con búp bê, mắt trợn tròn, nhìn thẳng vào tôi. Trông biểu cảm lộ rõ trên khuôn mặt nhỏ nhắn ấy, tôi biết cô bé đang vô cùng hoảng sợ. Nhưng làm gì liên quan tới tôi đâu? Suy nghĩ đó vừa chạy ngang qua đầu tôi thì “mắt” tôi đã mờ hẳn đi rồi.
Sáng hôm sau, tỉnh dậy, tôi ngạc nhiên khi bản thân không phải bị hỏng hóc ở một xó nào đó mà là được nào trên giường chăn ấm đệm êm. Tôi cũng đã sạc đầy. Chắc khi bình minh lên được một lúc thì tôi mới được cứu. Ngỡ ngàng hơn là, tôi nhìn ra cô bé đã ôm búp bê hôm qua, cô ấy nằm ngay cạnh tôi và ngủ ngon lành. Ngôi nhà mà tôi đang nằm khá nhỏ, có khi còn bé hơn cái tiệm giặt mà tôi đã từng làm việc ở trung tâm thành phố. Đồ đạc trong nhà khá giản dị. Hầu như không có thứ gì thật sự đáng giá ở đây. Thật hiếm hoi khi tôi còn được chứng kiến một căn nhà đơn sơ như vậy ở thời đại này. Tôi đứng dậy, bước ra khỏi giường, đặt tay lên bức tường treo đầy tranh ảnh bên cạnh. Đó là những bức ảnh với sự góp mặt của nhiều người. Theo nhận xét chủ quan của riêng tôi, thì gia đình này ắt hẳn phải có ít nhất 4 người sinh sống. Tôi đi một vòng, đánh giá xung quanh căn nhà và tôi thu được các kết quả khả quan. Từ đó, tôi nhận định rằng: nơi này là nơi phù hợp để trú ẩn và học hỏi. Nhận định đó đã níu kéo tôi ở lại một căn nhà giản dị như thế này.
Kể từ ngày tôi đưa ra quyết định ở lại nơi đây, cũng đã khoảng tầm 3 tháng. Chủ nhà là ông Terry Watson, đã mất cách đây lâu lắm rồi. Trong nhà chỉ còn có bà Terry Marrie và 2 cô con gái nhỏ, Lylia và Penelope. Bà Marie vô cùng bận rộn, đêm khuya, bà ấy mới có thể trở về nhà. Marie luôn cố gắng cân bằng công việc và gia đình. Cho nên, khi có tôi gánh vác giúp bà ở nhà, Marie đã rất biết ơn và yêu quý tôi. Penelope – cô bé cầm búp bê và Lylia, em gái bé của Penelope hay nô đùa với tôi và giúp tôi nhiều việc. Do đây không phải là nhiệm vụ được lập trình, ban đầu, tôi đã không thể hoàn thành việc nhà nhanh gọn và hoàn hảo. Hai cô bé đã giúp đỡ tôi hoàn thành nó. Trong khi tôi làm việc một cách máy móc và dài dòng. Penelope và Lylia giúp tôi cải thiện vấn đề đó. Càng ở lâu với con người, tôi càng học hỏi được nhiều điều, từ cách giao tiếp, ứng xử đến điều khiển cảm xúc. Có thế, tôi mới nhận ra rằng, bản thân trước đây khô khan và vô cảm đến mức nào. Khuôn mặt thì luôn nở nụ cười và nịnh bợ người khác, trong khi chính bản thân còn không hiểu được mình làm vậy vì cái gì và lí do vì sao tôi lại làm như thế? Tôi nhận ra, “cảm xúc” không phải là vô nghĩa như tôi nghĩ. Đêm hôm bỏ chạy khỏi phòng thí nghiệm, khi lầm đầu tiên có “cảm xúc”, tôi thấy chúng thật phiền phức, đau đầu và đáng sợ. Mà giờ đây, tôi đang học hỏi và yêu thích những thứ “phiền phức, đau đầu và đáng sợ” hôm ấy. Hiện tại, cuộc sống của tôi không còn là một vòng lặp vô hạn và tự giam mình trong tiệm máy giặt chán ngắt nữa. Tôi đang “hạnh phúc” ở bên cạnh những người tôi “yêu mến”.